Vijf voor twaalf voor Kolenfonds

In januari wordt waarschijnlijk duidelijk of de Hemwegcentrale in Amsterdam al in 2020 sluit. Dat heeft niet alleen gevolgen voor werknemers van de energiecentrale, maar vooral ook voor havenwerkers bij kolenoverslagbedrijf OBA. Als het aan FNV-kaderlid Foeke van der Bij ligt moeten harde acties een Kolenfonds afdwingen. “We hebben inmiddels wel genoeg overlegd met het ministerie.”

Foeke van der Bij (53) is vicevoorzitter van de ondernemingsraad van OBA en lid van de FNV-werkgroep ‘Uitfasering kolen’. De situatie rondom de sluiting van kolengestookte energiecentrales omschrijft hij als “ongewis”. Aanvankelijk zouden de twee oudste centrales, de Hemwegcentrale in Amsterdam en de Amercentrale in Geertruidenberg, open blijven tot 2024. De drie andere tot 2030. Nu de doelstellingen uit het klimaatakkoord waarschijnlijk niet gehaald gaan worden, ligt eerdere sluiting van de Hemwegcentrale in 2020 voor de hand.

Wat merken jullie bij OBA van de dreigende wolken?

“De sfeer wordt er niet beter op. Je merkt dat overal op bespaard en bezuinigd wordt. In de stuwadoorsdienst lopen we met minder mensen. Er zijn meer gedetacheerden via uitzendbureaus. En er is geen garantie dat mensen die vertrekken worden vervangen. Verder merk je dat de markt is veranderd. Klanten hebben meer keuze, de tarieven staan onder druk. Een klant gaat kijken waar hij het goedkoopste terecht kan, bij ons, bij EMO, bij EBS?

En om andere goederenstromen aan te boren is niet makkelijk. Kolen waren het zwarte goud. Andere goederen leveren minder op.”

Loopt het echt zo’n vaart met eventuele sluiting van de Hemwegcentrale?

“Ik denk het nu wel. Het kabinet haalt de afgesproken CO2-reductie niet en moet onder druk van de rechter die doelen toch halen. Daarom zijn alle ogen nu gericht op de Hemwegcentrale. Ik vind dat hypocriet. Ik ben absoluut voorstander van het halen van die doelen, zodat we een leefbare planeet voor onze kinderen achterlaten. Maar ik vind het hypocriet dat bijvoorbeeld Schiphol met rust wordt gelaten. En zelfs Lelystad wordt uitgebreid ten faveure van de prijsvechters. Schiphol is jaarlijks goed voor 11 megaton CO2-uitstoot, gelijk aan de uitstoot van twee Hemwegcentrales.

Het stoort me dat sluiting van kolengestookte centrales waarschijnlijk betekent dat we tijdelijk stroom moeten gaan importeren uit Duitsland. Van vervuilende bruinkoolcentrales. Terwijl onze centrales de minst vervuilende zijn van Europa. Pas als Nederland grotendeels zelfvoorzienend is wat betreft zon- en windenergie vind ik dat we kolencentrales kunnen sluiten.

Als het kabinet, met minister Wiebes voorop, besluit dat de Hemwegcentrale in 2020 moet sluiten, kan dat binnen een half jaar zijn gebeurd. Hoogstwaarschijnlijk doet eigenaar Nuon/Vattenfall, behalve het noodzakelijke onderhoud, geen investeringen meer in de centrale. We hebben als ondernemingsraad veel contact met de or van Hemwegcentrale. Voor de mensen die daar werken is sluiting iets minder erg dan voor ons. De regering zal Nuon een zak geld geven. Bovendien hebben werknemers veelal de ambtenarenstatus, waardoor ze bijvoorbeeld bovenwettelijke WW-rechten hebben.”

Wat moet er gebeuren voor de OBA-werknemers?

“Het gaat niet alleen om de OBA-werknemers. We maken ons samen met de bond sterk voor een Kolenfonds dat de gevolgen voor álle werknemers van de kolenoverslagbedrijven, het beroepsgoederenvervoer, de binnenvaart, het loodswezen en de energiecentrales moet compenseren. Er gaan heel veel mensen de dupe worden van sluiting. Minimaal 2700 gezinnen, blijkt uit onderzoek. De 800 miljoen die we eisen om de klappen voor de héle kolenketen op te vangen is heel bescheiden en realistisch.”

In de Sociaal-Economische Raad is toch inmiddels consensus over zo’n Kolenfonds?

“Dat hebben we inderdaad onder druk van acties als FNV voor elkaar gekregen. Maar of het kabinet dat besluit gaat overnemen is vers twee. We hebben er gigantisch veel energie in gestopt. We hebben heel wat keren aan tafel gezeten op het ministerie van Economische Zaken. Eerst wilde men wéér een nieuw onderzoek naar de effecten. Toen werd sluiting vooruit geschoven naar 2024. En nu wordt het waarschijnlijk weer 2020. Je wordt er gek van. Wat mij betreft is de tijd van vriendelijke acties en manifestaties voorbij. Het is vijf voor twaalf. In ieder geval voor OBA. Als we een Kolenfonds willen afdwingen, moeten we er nu keihard voor gaan.”