Kolenfonds, na 5 jaar knokken eindelijk van start!
In den beginne… Ons verhaal begint in 2015 met een motie van D66 om alle kolengestookte energiecentrales te sluiten. Dit past in het voornemen om van traditionele, fossiele brandstoffen als olie, kolen en gas, naar duurzame energie uit bijvoorbeeld zon en wind: de zogeheten energietransitie. De motie stond dan ook bol van het milieu, het milieu en nog meer milieu. Opvallend regelde de motie ook meteen compensatie voor de eigenaren van kolencentrales. Terwijl meteen al duidelijk was dat deze sluitingen óók grote gevolgen voor de werkgelegenheid zou hebben, werd daar dan weer met geen woord over gerept. Zowel banen van werknemers uit de centrales als banen van uit de hele ‘kolenketen’ (de centrales, de overslag, vervoer van kolen naar de centrales, afvoer van de restproducten) kwamen op het spel te staan.
2800 banen verdwijnen in de kolenketen! D66 ging er gemakshalve van uit dat de sluiting ook vele nieuwe banen zou opleveren waardoor banenverlies wel opgevangen zou worden. Dat was natuurlijk wel erg simpel geredeneerd en bovendien klinkklare onzin. Het ging immers om een groep mensen die al op leeftijd was en met hun specifieke opleidingen en werkervaringen niet meer overal aan de slag kunnen. Moeten we dan een laadschopchauffeur van 56 jaar gaan leren om in een tuigje te gaan hangen om op de Noordzee windmolens te onderhouden? FNV Havens zag de bui al hangen en trok aan de bel in Den Haag. Bij de politiek kregen we in eerste instantie niet veel steun. Ook bij het Ministerie van Economische Zaken werd men er niet zo warm van. We kregen het nog wel gedaan dat er een onderzoek zou komen naar de gevolgen voor de hele keten. Dat rapport was in juni 2016 klaar en de conclusie was geen kattenpis:
1) Ongeveer 2800 werknemers zullen hun baan verliezen,
2) De gemiddelde leeftijd van deze werknemers is hoog; over de 52,
3) Hun opleidingsniveau sluit niet aan op de arbeidsmarkt.
Oh oh Den Haag Dus Den Haag, over de brug komen voor deze werknemers! Als je voor tientallen miljoenen de eigenaren van de kolencentrales gaat compenseren dan moet er ook compensatie komen voor de werknemers. Volgens ons neo-liberale kabinet zagen we dat natuurlijk weer verkeerd en zou dat “een zaak tussen werkgevers en werknemers zijn, die moeten daar zelf maar uitkomen”. Fout dus. FNV Havens nam eind 2016 zelf het initiatief en nodigde zowel de werkgevers uit de keten als de betrokken sectoren uit om samen tot een eenheid te komen. Dat mondde uit in een gezamenlijke verklaring en oproep aan de regering om geld ter beschikking te stellen ter compensatie van de getroffen werknemers. Vervolgens werd daar stug niet op gereageerd uit Den Haag…
Actie! We hebben toen een Actiecomité opgericht bestaand uit werknemers van de betrokken sectoren. Uiteindelijk waren het vooral de mannen uit de haven en de energiecentrales die er aan trokken. In de havens hebben we manifestaties gehouden, havenwerkers vanuit Amsterdam en Rotterdam hielden poortacties bij de bedrijven uit de kolenketen.
De stichting MCKW is in juli 2020 opgericht
De Rotterdamse gemeenteraad wilde besluiten dat alle kolenoverslag uit de Rotterdamse haven weg moest. Dus werd het stadhuis en de gemeenteraad bezocht door een groep havenwerkers uit Rotterdam. Of de heren even in de hal wilden wachten? Dat deden de heren dus niet en liepen gewoon het stadhuis binnen. Ze wilde leden van de gemeenteraad even uitleggen dat ze niet slim bezig waren om mee te werken aan het werkloos maken van havenwerkers. Actie voeren loont; de gemeenteraad is er tot op heden niet meer op terug gekomen.
Druk, lobby en nog meer acties Ook de druk en politieke lobby werd opgevoerd. De vaste delegatie van het Actiecomité; Bertus van Manen (EBS), Foeke van der Bij (OBA) en Marco van Roozendaal (EMO) met bestuurder Cees Bos (FNV Havens), maakte eindeloze rondjes langs de politieke partijen en ministeries met hoge ambtenaren. Ze kregen wel steeds begrip voor hun verhaal maar er gebeurde niet veel. Nog meer manifestaties en nog meer druk erop zetten dus.
De lobby en druk leidde er toe dat een SER advies en aanbevelingen werden gevraagd over de gevolgen van de energietransitie voor werknemers uit de kolenketen. Dat was begin 2018. In deze SER commissie zaten nu eens geen beleidsmedewerkers van de bond maar 2 bestuurders van de werkvloer waaronder Havenbestuurder Cees Bos en vicevoorzitter van FNV, Kitty Jong. Vanuit werkgeverszijde en de ambtenaren werd er flink gedraald, vertraagd. Men bleef verdeeld over de aanbeveling aan de regering om een kolenfonds op te richten zoals wij dat wilden. Gevolg, 40-50 havenwerkers voor het SER gebouw om de werkgevers en ambtenaren een duwtje in de goede richting te geven.
Actievoeren loont! Ook hier werd ons actievoeren beloond; de SER kwam met een advies over het opvangen van de gevolgen van de energietransitie en noemde de bijzondere verantwoording voor de regering vanwege het besluit om de kolencentrales te sluiten op termijn. Ook gaf het advies aan dat er een “voorziening “moest komen voor die overcomplete werknemers, zolang het maar geen “kolenfonds” heette…. We zitten inmiddels eind 2018 begin 2019.
Klaar dus? Nee dus! Het ministerie van Economische Zaken bleef treuzelen en wilde niet. Bij sociale zaken hadden we meer succes. Vooral omdat Kitty Jong veel druk zette en het kolenfonds als een voorwaarde stelde om deel uit te blijven maken van het klimaatakkoord. Gesprekken op dat ministerie tussen hoge ambtenaren en de vaste delegatie van FNV Havens leverde voor het eerst in de bijna vier jaar dat we ermee bezig waren een positief gevoel op.
Pilot OBA Wij hadden aangegeven dat we snel iets moesten regelen voor OBA en Hemweg. De Hemwegcentrale sluit begin 2020. Wij hebben voorgesteld om een apart plan voor Hemweg en OBA te ontwikkelen en dit als een pilot aan te merken om tot een kolenfonds te komen. Op 5 juni 2019 was de kogel dan door de kerk. Er komt een “Westhaven Arrangement” (het mocht immers geen ‘kolenfonds’ heten…) dat er uitziet zoals wij voor ogen hadden met het kolenfonds. Minister Koolmees had rond de 25 miljoen budget toegezegd. Dus we konden direct aan de uitwerking beginnen, dachten we... Ongelooflijk hoe ambtenaren kunnen dwarsliggen, er een eigen beleid op na kunnen houden en de boel vertragen. Dat gold ook zeker voor het UWV. Het opzetten van de pilot duurde daardoor ook nog ruim een jaar. Stichting Mobiliteitscentra Kolenketen (SMK) FNV en AWVN (werkgeversclub) zullen dus de stichting Stichting Mobiliteitscentra Kolenketen (SMK) oprichten. In dit bestuur zitten twee leden namens AWVN en twee namens FNV (Kitty Jong en Cees Bos) Het voorzitterschap zal wisselen tussen AWVN en FNV. FNV levert de eerste voorzitter, Cees Bos (bestuurder FNV Havens). De stichting zal lokale samenwerkingsverbanden aangaan met lokale deskundigen en uiteindelijk besluiten of een traject met een overcomplete werknemer door kan gaan. Zie verder bij: "Hoe het kolenfonds werkt"
Toekomstmuziek De energietransitie is pas net begonnen. De verwachting is dat er meer kolencentrales gesloten gaan worden. Wanneer de kolencentrales op bijvoorbeeld de Maasvlakte dicht moeten zal ook een regionaal samenwerkingsverband als het MCKW worden opgezet. Dat geldt ook voor het geval het noorden van het land aan de beurt is. Met het resultaat dat er nu ligt hebben we een mooi begin gemaakt met het opvangen van de klappen die nog gaan vallen. Zonder 5 jaar doorzetten was het kolenfonds er nooit gekomen. Dankzij actievoeren en knokken hebben we dit toch maar mooi voor elkaar gekregen. Weer eens te meer toont FNV Havens met haar kaderleden aan dat we nooit opgeven en niet rusten voor we resultaat hebben. Dikke pluim voor Bertus van Manen (EBS), Foeke van der Bij (OBA), Marco van Roosendaal (EMO), Kitty Jong (vicevoorzitter FNV) en alle mannen en vrouwen die steeds opstonden wanneer dat nodig was.
